Wat is transmissie? (vervolg)

Op mijn tekst over transmissie kwamen een aantal merkwaardige reacties. Iemand stelde de vraag: Waarom mag dan niet iedereen psychiater op zijn deur zetten als er geen transmissie is? De relatie met de tekst is niet helemaal duidelijk. Ik stel het bestaan van transmissie niet in vraag. Het gaat over de inhoud ervan.

Waarom mag niet iedereen zich arts noemen? De wet heeft het over ‘risicovolle en voorbehouden handelingen’. Niet iedereen mag een heelkundige ingreep uitvoeren of medicatie voorschrijven. Een chirurg brengt zijn patiënt ernstige verwondingen toe. Voor je dat laat gebeuren wil je toch zeker weten dat hij weet wat hij doet en dat hij voldoende ervaring heeft. Medicijnen zijn giftige stoffen. Voor je die slikt wil je er toch gerust in zijn dat je arts de nodige kennis heeft. Voor die ‘voorbehouden handelingen’ is er een wettelijke regeling.

Zijn er voor een boeddhistische leraar met transmissie ‘voorbehouden handelingen’? In het oude China zeker. Zen heeft de verschillende vervolgingen van het boeddhisme in China overleefd onder andere door de leefregel van de monniken, de vinaya, te laten vallen en de oprichting van staatskloosters te accepteren. In de vinaya-kloosters waren de monniken eigenaar van het klooster. De hiërarchie was bepaald door anciënniteit. Er was een democratisch systeem van besluitvorming.

De staatskloosters waren georganiseerd zoals de Chinese bureaucratie. De monniken waren als ambtenaren. De abten hadden een absolute jurisdictie over het klooster. Hun taak was grotendeels administratief. Het laatste wat de overheid nodig had, was onrust in de kloosters. De formele transmissie was het equivalent van het staatsexamen. Abten waren mandarijnen. Als het de lokale overheid uitkwam, konden ze van de ene dag op de andere naar een ander klooster worden uitgezonden, als crisismanager bijvoorbeeld. Weigeren kon alleen wegens ziekte, iets wat je natuurlijk niet te vaak moest proberen.

Hebben we dat in het westers boeddhisme nodig? Als de Belgische overheid de boeddhistische leraren gaat betalen dan zal er zeker iets van certificering nodig zijn. De dag dat deze financiering erdoor komt, zullen er in België officieel erkende boeddhisten zijn en officieel niet-erkende. De plannen voor de erkenning van het boeddhisme zijn maar een nevenkwestie. Het heikele punt is de erkenning van de opleiding van de imams om radicalisering tegen te gaan. Vanuit het standpunt van de overheid is dat begrijpelijk, maar moet het boeddhisme daarin meegaan?

Wat zouden ‘risicovolle voorbehouden handelingen’ kunnen zijn voor een boeddhistische leraar hier? Een andere lezer van het BD had een merkwaardige suggestie: Iemand ‘vroeg wat de zenmeester deed met neurotische mensen. Daarop antwoordde hij: Ik zet ze klem.’ Klemzetten als voorbehouden handeling? Het lijkt belachelijk, ware het niet dat ik daar meer voorbeelden van gezien heb dan mij lief is.

Het hele punt van mijn tekst is dat de echte (niet louter formele) transmissie in de bejegening gebeurt. Als de leraar zijn leerlingen klemzet is zijn transmissie klemzetten. Dat is zeker een risicovolle handeling, hopelijk nooit een voorbehouden handeling. Al menen sommige zenleraren dat ze de absolute jurisdictie van de Chinese abt overgeërfd hebben.

Seksueel geweld en lichamelijk geweld zijn strafbare feiten. Psychisch geweld is veel moeilijker hard te maken, maar daarom niet minder beschadigend. Ik weet niet of dat met vertrouwenspersonen op te lossen is. Ik kan alleen maar hopen dat iedereen die door een leraar wordt ‘klemgezet’, dit herkent als machtsmisbruik, meteen opstaat en beleefd afscheid neemt.