Horen levensbeschouwingen thuis op school?

Op 7 oktober 2013 stuurde ik op vraag van een asscoiatie van hogescholen dit opniestuk in. Blijkbaar had ik niet de juist opinie want het is nooit gepubliceerd.

 

Horen levensbeschouwingen thuis op school?

Over deze vraag is al veel inkt gevloeid. In België staat het antwoord zwart op wit in de grondwet. Artikel 24 zegt: ‘De scholen ingericht door openbare besturen bieden, tot het einde van de leerplicht, de keuze aan tussen onderricht in een der erkende godsdiensten en de niet-confessionele zedenleer’. En verderop: ‘Alle leerlingen die leerplichtig zijn, hebben ten laste van de gemeenschap recht op een morele of religieuze opvoeding’. In de ons omringende landen is dat heel anders. In Frankrijk bij voorbeeld heerst het ideaal van ‘l’état laïque’. Levensbeschouwing op school is daar uit den boze, op grond van het de scheiding tussen kerk en staat. Het levensbeschouwelijk onderricht wordt er overgelaten aan de ouders en aan de verschillende levensbeschouwingen zelf.

Bij de oprichting van België waren enkel de katholieke en de protestantse eredienst erkend. Ondertussen zijn daar de anglicaanse (1870), de israëlitische (1870), de islamitische (1974) en de orthodoxe eredienst bijgekomen(1985). In 2002 is vanuit het principe van gelijkberechtiging ook de georganiseerde vrijzinnigheid erkend. Ook boeddhisme en hindoeïsme wachten ondertussen op erkenning. En met welk recht zouden we de talrijke minoritaire levensbeschouwingen mogen discrimineren als die op hun beurt om erkenning zouden vragen?

Voor schooldirecties betekent dit een nachtmerrie. Hoe organiseer je zeven verschillende levensbeschouwingen in je uurrooster? En wat als er nog meer bijkomen? En dan zwijgen we nog over de kosten hiervan. In 2011 werd in een vrije tribune in De Morgen gepleit voor het invoeren van een algemeen vormend onafhankelijk plichtvak over Levensbeschouwing, Ethiek & burgerschap, en Filosofie (LEF).

Horen levensbeschouwingen echt thuis op school? Zeker, en de nood is groot want het levensbeschouwelijk landschap in het Westen is sinds 1830 grondig veranderd. We leven in een multiculturele samenleving met verschillende levensbeschouwingen. Ook de tijd dat mensen exclusief één levensbeschouwing aanhangen is voorbij. Een katholiek, die zenmeditatie beoefent en een vrijzinnig humanistische ethiek voorstaat, is geen uitzondering.

Ik wil daarbij een lans breken voor een consequent doortrekken van het LEF-idee naar alle graden en netten. ‘Interculturele vaardigheden, dialoog en begrip kunnen beter tot stand komen als de leerlingen met verschillende levensbeschouwelijke overtuigingen samen les krijgen’ stelt Patrick Loobuyck in zijn pleidooi. Zonder grondwetswijziging is dat niet mogelijk, zeggen critici. Zelfs zonder één letter aan de wet te veranderen is heel veel mogelijk. Veel belangrijker dan een wetswijziging is een mentaliteitswijziging. Het is mijn ervaring dat dit ook leeft bij de huidige generatie leerkrachten godsdienst en zedenleer.

Drie basisprincipes staan daarbij centraal:

  • Bestaansrecht, dat wil zeggen zowel voor de eigen levensbeschouwing als voor die van de ander. 
  • Leergierigheid om andere levensbeschouwingen beter te leren kennen. 
  • Dialoog die, anders dan debat dat wil overtuigen, tracht tot wederzijds begrip te komen.

Het moge duidelijk zijn dat hierin een belangrijke taak weggelegd is voor de hogescholen.

meer lezen over LEF