Iedere eerste woensdag van de maand hebben we in onze zengroep een zentoespraak. Dat is geen theoretische of filosofische uiteenzetting.

Als onze hersenen een computer zijn, is het er een met verschillende processoren, met elk een andere architectuur, met een ander besturingssysteem, die allemaal autonoom functioneren, zonder centrale controller, met een heel beperkt vermogen om onderling data uit te wisselen en er is er maar één bij met een geluidskaart.

Soms vind je iets waar je het minst van al zou verwachten. Sam Harris is geen onbesproken figuur. Samen met Dawkins, Dennett en Hitchens wordt hij een van de ‘four horsemen of atheism’ genoemd. Maar in zijn laatste boek ‘Waking Up’ spreekt hij over zijn eigen spirituele pad.

‘Moeten het altijd van die oude boeddhistische teksten zijn?’, kwam als verzuchting uit onze zengroep. Door al die jaren van zen ben ik blijkbaar zo met die teksten vergroeid dat ik uit het oog verlies hoe vreemd ze wel zijn. Maar wat er in die oude teksten staat is van alle tijden en alle mensen. Vandaar de belofte aan de groep om het eens niet over een boeddhistische tekst te hebben.

Op 7 oktober 2013 stuurde ik op vraag van een asscoiatie van hogescholen dit opniestuk in. Blijkbaar had ik niet de juist opinie want het is nooit gepubliceerd.

Ik droom van een wereld waarin we beseffen dat fundamentele menselijkheid van alle mensen is.

Hardheid veroorzaakt hardheid, zachtheid leidt tot zachtheid. In zen zal een harde praktijk tot verharding leiden, een praktijk gebaseerd op mededogen tot meer mededogen. Het hangt niet enkel van onszelf af maar ook van hoe anderen met ons omgaan. Vaak wijzen anderen ons de weg.

Koans spelen met taal, ze zetten je op het verkeerde been, ze zeggen wit waar je zwart verwacht. Als je denkt iets een feit is, wordt dat meteen onderuit gehaald. Als je denkt: ‘dit kan niet’, dan doen we dat toch gewoon even. Taal creëert virtuele werkelijkheden, koans gebruiken de taal om die virtuele werkelijkheid weer af te breken.

Confrontatie en heroïek vormen de culturele achtergrond van de koanliteratuur. Deze heroïek zet ons vaak op het verkeerde been. Een koan doorzien betekent vaak hem van zijn heroïek ontdoen en hem weer dicht bij de gewone werkelijkheid brengen.

Sommige boeddhistische stromingen sturen aan op ervaringen als de grote dood, daikensho, satori, het wegvallen van het zelf, verlichting … Volgens Scharff is dit een heel recente westerse evolutie geïnspireerd door het werk van William James over de religieuze ervaring en vinden we daar in oude boeddhistische teksten weinig of niets over terug. Anderen daarentegen zien het wegvallen van het zelf als de bestaansreden van het boeddhisme.